Info en Tips

(bron: Vakvereniging VvPN)

Waarom moet de piano eigenlijk gestemd worden?


Omdat de spanning van de snaren varieert en dus de toonhoogte. De akoestische piano/ vleugel is opgebouwd uit natuurlijke materialen. Zangbodem, stemblok, toetsen, mechaniek en de kast: het is allemaal hout. Hout 'werkt'; onder invloed van vocht krimpt het of zet het uit. Hoe vochtiger, des te meer hout uitzet. Hoe droger, des te meer hout krimpt. In Nederland is de Relatieve (lucht-)Vochtigheid (RV) gem. 80% (bij 100% regent het). In 'Elfstedentocht-winters' daalt de luchtvochtigheid echter wel tot 30% (zeer droge lucht). In de piano vertaalt dit zich als volgt. De zangbodem, volledig van hout (8-10 mm. dunne planken aan elkaar vastgelijmd Noord-Europees cederhout), reageert op de verschillen in vochtigheid. De snaren hebben contact met de zangbodem via de 'kam'. Bij meer (vochtiger) of minder (droger) bol staan van de zangbodem wordt de spanning van de snaren een weinig veranderd. Deze verandering hoort de speler, omdat de zuiverheid van de toon afneemt. De piano wordt 'vals'. Ook laten de stempennen in het houten stemblok iets van de spanning van de snaren los bij een lagere RV en omgekeerd bij een hogere R.V. Het is steeds maar een beetje, maar na verloop van een half jaar merkt de speler toch dat 'het niet meer zuiver klinkt'. De natuur regelt enigszins de spanning en dus de toonhoogte van de snaren. Ontstemming gebeurt daarom eigenlijk altijd, ook al wordt er niet gespeeld. Wat is een goede luchtvochtigheid voor uw piano? Als de wijzer van de hygrometer tussen de 45% en 60% staat. In de winter met strenge vorst kan de wijzer wel beneden de 30% uitslaan, wat veel te droog is. Een luchtbevochtiger kan dan uitkomst bieden, maar ook een hydroceel in de piano of een vaas met kranten in water onderin de piano. In de zomer is het vaak erg vochtig en is goed ventileren belangrijk.

Heeft veel of weinig spelen ook invloed? Ja, omdat elke snaar trilt na een aanslag en dus in beweging is. De stemmer draait met de stemhamer de stempen zodanig, dat de juiste spanning (toonhoogte) wordt verkregen. Na verloop van tijd 'reageert' de stempen. De spanning verandert iets en omdat bijna iedere toets twee of drie snaren heeft, zal de ene snaar een fractie anders van toonhoogte zijn dan de andere. Kortom of er nu veel, weinig of niet wordt gespeeld, de spanning op de snaren varieert en de piano wordt 'vals'. Ten onrechte wordt wel gezegd, dat wanneer er toch niet meer wordt gespeeld, de stemmer niet meer nodig is. Een ieder die ergens een 'verwaarloosde' piano heeft zien staan en erop wil spelen, verliest bijkans al z'n vullingen uit z'n gebit en toont de meest vreemde grimassen op z'n gezicht!

Hoe lang duurt een stembeurt?


In de regel ongeveer 1½ uur in en uit; binnenkomen, stemmen, kleine reparatie, afrekenen. Mocht er tijdens het pianostemmen door de stemmer enkele mankementen worden gesignaleerd, dan worden ze veelal gerepareerd. Zijn er teveel, dan is het handig dat er een vervolgafspraak wordt gemaakt. Vele kleine reparaties nemen ongemerkt veel tijd in beslag en de meeste pianostemmers hebben per dag zo'n gemiddeld 4 piano's/vleugels te stemmen. De aan te treffen staat van de piano/vleugel bepaalt hoe lang het duurt.

Hoe vaak moet er gestemd worden?


Een nieuwe piano zo uit de fabriek/winkel heeft niet genoeg aan twee stemmingen per jaar. De snaren hebben nog zoveel rek, dat ontstemming eerder optreedt dan bij een oudere piano. De snaren zijn dan net een stel jonge honden die getemd moeten worden, terwijl de piano gloednieuw is ! Drie tot vier stembeurten per jaar zijn echt nodig. Veel mensen bellen op dat de piano alweer vals is terwijl hij net nieuw is ! Pas na een jaar of 5 wordt de piano of vleugel wat 'stabieler' en kan worden volstaan met twee keer per jaar pianostemmen. Andere factoren, die invloed kunnen hebben op het aantal stembeurten, anders dan een nieuwe piano kunnen zijn: - Kwaliteit van het instrument (een Bechstein is bijvoorbeeld kwalitatief beter dan een Samick). - Plek waar het instrument staat (zo min mogelijk luchtstroming). -Te veel verschil in Relatieve (lucht)Vochtigheid in de ruimte waarin het instrument staat. - Wijze van spelen (technisch of 'rammen'). - Sterke schommeling warm/ koud (bijv. in een kerk). Vaak komt de vraag of de piano weer gestemd moet worden, nadat deze in dezelfde kamer van de ene kant naar de andere kant is verplaatst. Het antwoord hierop is: nee. De piano kan tegen een stootje, ook al zet je de piano op z'n zijkant. Binnen dezelfde ruimte kan de piano altijd verplaatst worden, zonder dat er ontstemming plaatsvindt. Ook naar een ander vertrek in hetzelfde huis levert dit geen enkel probleem op, tenzij het een verplaatsing is van een geïsoleerde huiskamer naar een niet geïsoleerde garage. Over het algemeen geldt dat grote schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid vermeden moeten worden.